ગુજરાતની આધુનિક જેલમાં સમાવિષ્ટ સુરતની લાજપોર સેન્ટ્રલ જેલ તેના અનોખા અભિયાનને કારણે ચર્ચામાં છે. ભૂતકાળના કામોને કારણે જેલમાં બંધ કેદીઓના સિતારા ભલે અંધકારમાં હોય પરંતુ તેઓ જેલમાં હીરા કાપવાનું કામ કરી રહ્યા છે. તાજેતરમાં, કેદીઓના સુધારણા સંબંધિત અભિયાન હેઠળ, જેલ પ્રશાસને જેલની અંદર જ હીરા કાપવાની વ્યવસ્થા કરી હતી. તાલીમ પછી, જેલના કેદીઓ દર મહિને આશરે 25,000 વધુ હીરા પોલિશ કરે છે.સુરત જેલના કેદીઓ કુદરતી હીરાને પોલિશ કરે છે.
કુદરતી હીરા કટીંગ
વિશ્વના લગભગ 95 ટકા હીરા સુરતમાં પોલિશ્ડ થાય છે. હવે આમાં સુરત સેન્ટ્રલ જેલના કેદીઓની પણ નાનકડી ભાગીદારી થઈ છે. જેલમાં સ્થાપિત ડાયમંડ પોલિશિંગ યુનિટમાં 107 કેદીઓ ડાયમંડ પોલિશિંગનું કામ કરે છે. સુરત સેન્ટ્રલ જેલના આ કેદીઓને પોલિશિંગ સંબંધિત વિવિધ પ્રકારના કટ અને ટેકનિકલ પાસાઓની તાલીમ આપવામાં આવી હતી. કેદીઓ તેમના કામ અને પ્રોફાઇલના આધારે દર મહિને 20,000 રૂપિયા સુધીની કમાણી કરી રહ્યા છે. સુરત સેન્ટ્રલ જેલના અધિક્ષક જે.એન.દેસાઈના જણાવ્યા અનુસાર, આ જેલ કદાચ વિશ્વની એકમાત્ર એવી જેલ છે જ્યાં કુદરતી હીરાનું કટિંગ અને પોલિશિંગ જેલની અંદર થાય છે. પોલિશિંગ યુનિટ કોઈપણ ફરિયાદ વિના સરળતાથી કામ કરી રહ્યું છે.
હાલમાં 3000 કેદીઓ જેલમાં છે
સુરત સેન્ટ્રલ જેલમાં 3000 જેટલા કેદીઓ કેદ છે. મોટાભાગના કેદીઓ ફર્નિચર બનાવવા, નાસ્તા બનાવવા, પેઇન્ટિંગ, શિલ્પ અને ફોટો કોપી સહિત વિવિધ વ્યવસાયિક પ્રવૃત્તિઓ પર કામ કરે છે. હવે આ યાદીમાં ડાયમંડ પોલિશિંગનું કામ પણ ઉમેરાયું છે. સુરત સેન્ટ્રલ જેલમાં આજીવન કેદની સજા ભોગવી રહેલા વિપુલ મેરે (33) જણાવ્યું હતું કે તે 10 વર્ષથી બંધ છે, પરંતુ પોલિશિંગના કામે તેને કમાવાની તક આપી છે. મેરે કહ્યું કે આ કારણે હું જેલમાં હોવા છતાં મારા પરિવારના સભ્યોને મદદ કરી શકું છું. મારા યુનિટમાં મેનેજરની જવાબદારી આપવામાં આવી છે. નોકરીના આધારે મેરને દર મહિને રૂ. 20,000 સુધી મળે છે. મેર કહે છે કે તેને સજા થઈ ત્યાં સુધી હું હીરાનો કારીગર હતો. જ્યારે યુનિટ શરૂ થયું ત્યારે મેં અહીં કામ કરવાનું શરૂ કર્યું.
કેદીને 21,00 રૂપિયા
પોલિશિંગ યુનિટમાં કામ કરતા કેદીઓની કુલ કમાણીમાંથી, કેદીએ જેલમાં તેના અંગત ખર્ચ માટે દર મહિને માત્ર 2,100 રૂપિયા રાખવા પડે છે. બાકીની રકમ તેમના પરિવારને મોકલવામાં આવે છે. જેલમાં રહેલા અન્ય એક કેદી સત્યમ પાલે (23) જણાવ્યું કે 11 મહિના પહેલા જેલમાં બંધ થયા બાદ હું હીરાને પોલિશ કરતા શીખ્યો છું. તેણે કહ્યું કે તેને હવે દર મહિને લગભગ 8,000 રૂપિયા મળે છે.પાલે કહ્યું કે મને આશા છે કે જ્યારે હું જેલમાંથી બહાર આવીશ ત્યારે પણ હું હીરા પોલિશરનું કામ કરી શકીશ.
