ભારત વિવિધ પ્રકારની હેરિટેજ સાઇટ્સનું ઘર છે, જેમાંથી કેટલીક યુનેસ્કોની વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટની યાદીમાં સામેલ છે. તાજેતરમાં રવીન્દ્રનાથ ટાગોરના શાંતિનિકેતન અને કર્ણાટકના હોયસલાનો આ શ્રેણીમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. જો કે હવે આ યાદીમાં ભારતના 42 હેરિટેજ સાઈટ છે. તેમાંથી રાષ્ટ્રીય રાજધાની દિલ્હીમાં ત્રણ સાંસ્કૃતિક સ્થળો છે.
ભારતના આવા અદ્ભુત વારસાઓમાં, 34 સાંસ્કૃતિક છે, સાત કુદરતી છે અને એક કુદરતી અને સાંસ્કૃતિકનું મિશ્ર સ્વરૂપ છે, જ્યારે યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજની સંભવિત સૂચિમાં, દેશભરમાં પચાસ આવા નામાંકિત સ્થળો છે, જે નિયોલિથિક વસાહતો છે.
બહાઈ મંદિર યુનેસ્કોની યાદીમાં પણ સામેલ છે
દિલ્હીનું બહાઈ મંદિર (લોટસ ટેમ્પલ તરીકે ઓળખાય છે) યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજની કામચલાઉ યાદીમાં પણ સામેલ છે. આ સિવાય દિલ્હીના ચાર ઐતિહાસિક વિસ્તારો જેમ કે મહેરૌલી, નિઝામુદ્દીન, શાહજહાનાબાદ અને નવી દિલ્હી પણ ઈતિહાસમાં અત્યંત સમૃદ્ધ છે. સિલ્ક રૂટમાં દિલ્હી વિસ્તારનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો હતો.
પુરાતત્વીય શોધથી જાણવા મળ્યું છે કે દિલ્હી, તેના પ્રાચીન ઈતિહાસ સાથે, ત્રીજી સદીથી ચોથી સદી સુધી અને પછી મુઘલ સમયગાળા સુધી સાંસ્કૃતિક વારસાના ઘણા સ્તરો ધરાવે છે. ખોદકામમાં, 1000-500 બીસીના સમયના માટીકામના ટુકડાઓ મળી આવ્યા છે. તેથી, મેહરૌલી, નિઝામુદ્દીન, શાહજહાનાબાદ અને નવી દિલ્હીને વિશ્વ ધરોહર શહેરોની સંભવિત સૂચિમાં સૂચિત અને નામ આપવામાં આવ્યું છે.
દિલ્હીના હેરિટેજ સ્થળો
હાલમાં, દિલ્હીની વર્લ્ડ હેરિટેજ સાઇટ્સમાં લાલ કિલ્લો સંકુલ, હુમાયુનો મકબરો અને કુતુબ મિનારનો સમાવેશ થાય છે. આ સિવાય 1311માં બનેલ અલાઈ દરવાજા પણ પ્રસ્તાવિત યાદીમાં સામેલ છે, જે નજીકની બે મસ્જિદોને જોડે છે. આમાંની એક ઉત્તર ભારતની સૌથી જૂની મસ્જિદ છે. આ સ્મારકો ત્યાં પહેલાથી હાજર લગભગ 20 હિન્દુ મંદિરોના અવશેષોમાંથી બનાવવામાં આવ્યા છે.
દિલ્હી યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર વિપુલ સિંહે જણાવ્યું કે આ મંદિરો સ્થાનિક રાજાઓ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યા હતા. આ મંદિરોમાં અપાર સંપત્તિ હતી, જેને લૂંટ્યા બાદ આક્રમણકારોએ મંદિરોને તોડી નાખ્યા અને તેના કાટમાળમાંથી ઈસ્લામિક ઈમારતો બનાવી.
14 મરાઠા કિલ્લાઓ યુનેસ્કો ટેગની રાહ જોઈ રહ્યા છે
છત્રપતિ શિવાજી મહારાજના રાજ્યાભિષેકના 350 વર્ષ પૂર્ણ થવા પર, મહારાષ્ટ્ર પશ્ચિમ ઘાટમાં સ્થિત 14 મરાઠા કિલ્લાઓને યુનેસ્કો વર્લ્ડ હેરિટેજ ટેગ મેળવવા માટે આતુરતાથી રાહ જોઈ રહ્યું છે. પશ્ચિમ ઘાટને 2012 થી વર્લ્ડ હેરિટેજ જાહેર કરવામાં આવ્યો છે, પરંતુ આ પર્વતીય અને દુર્ગમ વિસ્તારોમાં સ્થિત મરાઠા યોદ્ધાઓના 14 કિલ્લા એપ્રિલ, 2021 થી યુનેસ્કોની કામચલાઉ સૂચિમાં સામેલ છે. પરંતુ હવે આ કિલ્લાઓ ઔપચારિક મંજૂરીની રાહ જોઈ રહ્યા છે.
આ કિલ્લાઓના નામ રાયગઢ, શિવનેરી, રાજગઢ, તોરણા, લોહાગઢ (તમામ પુણે), નાશિકમાં સાલ્હાર, અંકાઈ-ટંકાઈ, મુલ્હાર, કોલ્હાપુરમાં રંગના, રાયગઢમાં અલીબાગ, પદ્મદુર્ગ, ખંડેરી, સિદ્ધુગઢ કિલ્લો અને રત્નાગીમાં સુવર્ણદુર્ગ છે.
