નજીકના મિત્ર ગણાતા ચીને પાકિસ્તાનની આશા પર પાણી ફરી વળ્યું છે. પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાન શેહબાઝ શરીફને તેમની તાજેતરની ચીનની મુલાકાતથી ખાલી હાથ પાછા ફરવું પડ્યું હતું. શાહબાઝ એ આશા સાથે ચીન ગયા હતા કે ચીન પાકિસ્તાનમાં મોટા રોકાણની જાહેરાત કરશે પરંતુ તેમને ચીનમાં બેઠકો સિવાય કશું મળ્યું નહીં.
પાકિસ્તાની મીડિયા અહેવાલોએ ગયા મહિને જણાવ્યું હતું કે શરીફ 4 જૂનથી શરૂ થઈ રહેલી તેમની ચીનની પાંચ દિવસીય મુલાકાત દરમિયાન ચાઇના-પાકિસ્તાન ઇકોનોમિક કોરિડોર (CPEC 2.0)ના બીજા તબક્કાના ઔપચારિક લોકાર્પણમાં હાજરી આપવાના હતા. પાકિસ્તાન છેલ્લા ઘણા સમયથી ગંભીર આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહ્યું છે, જેમાંથી બહાર નીકળવા માટે શરીફ ચીન સાથે નવી ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને એનર્જી ડીલ કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા. આ ક્રમમાં તેમણે માર્ચમાં વડાપ્રધાન પદ સંભાળ્યા બાદ પ્રથમ વખત ચીનની મુલાકાત લીધી હતી.
ચીનની મુલાકાત દરમિયાન, શાહબાઝ શરીફ અને તેમના કેબિનેટ મંત્રીઓએ રાજધાની બેઇજિંગમાં રાષ્ટ્રપતિ શી જિનપિંગ અને ટોચના ચીની અધિકારીઓ સાથે મુલાકાત કરી. પરંતુ આ બેઠકોથી પાકિસ્તાનને કોઈ ખાસ ફાયદો થયો નથી. નિક્કી એશિયાએ મંગળવારે એક અહેવાલમાં જણાવ્યું હતું કે આ બેઠકોથી પાકિસ્તાનને નજીવો લાભ મળ્યો છે.
ચીને પાકિસ્તાનની આશા પર પાણી ફરી વળ્યું
રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે પાકિસ્તાની અધિકારીઓનો દાવો કે સીપીઈસી ડીલનું અપગ્રેડેડ વર્ઝન બેઈજિંગમાં ઔપચારિક રીતે લોન્ચ કરવામાં આવશે તે સાચું સાબિત થયું નથી.
અહેવાલ મુજબ, ચીને પાકિસ્તાન પ્રત્યે પહેલા જેવી ઉષ્મા દર્શાવી નથી અને તેની પ્રતિક્રિયા હળવી રહી છે. બેઠકો બાદ બંને દેશોના 32 મુદ્દાના સંયુક્ત નિવેદનમાં જાણવા મળ્યું છે કે પાકિસ્તાનને નજીવો ફાયદો થયો છે. જ્યારે પાકિસ્તાને CPEC પર હોબાળો મચાવ્યો હતો, ત્યારે નિવેદનમાં માત્ર તેનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો અને તે પણ અસ્પષ્ટ રીતે.
સંયુક્ત નિવેદનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, ‘બંને પક્ષોએ સ્વીકાર્યું કે CPEC બેલ્ટ એન્ડ રોડ ઇનિશિયેટિવ (BRI)નો અગ્રણી પ્રોજેક્ટ છે. CPECએ સફળતાપૂર્વક એક દાયકા પૂર્ણ કર્યો છે અને બંને પક્ષો ઉચ્ચ ગુણવત્તાવાળા બેલ્ટ અને રોડ સહયોગને આગળ વધારવા માટે મોટા પગલાં લેવા પ્રતિબદ્ધ છે.
CPEC પ્રોજેક્ટ ઔપચારિક રીતે 2015 માં શરૂ કરવામાં આવ્યો હતો. 62 બિલિયન ડોલરના આ પ્રોજેક્ટમાં પાકિસ્તાનમાં ગ્વાદર પોર્ટ, પાવર પ્લાન્ટ અને સમગ્ર પાકિસ્તાનમાં રોડ નેટવર્કના નિર્માણ સહિત અનેક પ્રોજેક્ટ્સ પર કામ સામેલ છે.
CPEC એ ચીનની બેલ્ટ એન્ડ રોડ પહેલનો એક ભાગ છે જેના હેઠળ ચીન પાકિસ્તાનમાં 3,000 કિલોમીટરનું ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર બનાવી રહ્યું છે. તેનો ઉદ્દેશ્ય પાકિસ્તાનના ગ્વાદર અને કરાચીના બંદરોને ચીનના શિનજિયાંગ પ્રાંત સાથે જોડવાનો છે.
ચીનની મુલાકાતથી શાહબાઝ શરીફે શું મેળવ્યું?
સંયુક્ત નિવેદન દર્શાવે છે કે શેહબાઝ શરીફ તેમની ચીનની મુલાકાત દરમિયાન થોડો ફાયદો મેળવવામાં સફળ રહ્યા હતા. ચાઇના 6.7 બિલિયન ડોલરની મેઇન-લાઇન-1 (ML-1) રેલ્વે પ્રોજેક્ટને તબક્કાવાર આગળ વધારવા સંમત છે. આ પ્રોજેક્ટનો ઉદ્દેશ્ય દક્ષિણ પાકિસ્તાનના કરાચી બંદર શહેર અને દેશના ઉત્તરમાં પેશાવર વચ્ચે ત્રણ તબક્કામાં રેલવે ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરમાં સુધારો કરવાનો છે. જોકે, ચીન આ પ્રોજેક્ટના પ્રથમ તબક્કા માટે જ સહમત થયું છે.
બંને પક્ષો કારાકોરમ હાઇવેના એક ભાગને અપગ્રેડ કરવા સંમત થયા છે. આ હાઇવે પહાડી વિસ્તારો દ્વારા પાકિસ્તાનને ચીન સાથે જોડે છે. શિયાળા દરમિયાન, ભારે હિમવર્ષાને કારણે આ હાઇવે બંધ થઈ જાય છે જેના માટે બંને પક્ષો માર્ગ શોધવા માટે સંમત થયા છે. મે મહિનામાં પાકિસ્તાને ચીનને તેના ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને એનર્જી પ્રોજેક્ટ્સ માટે $17 બિલિયનનું વધારાનું ભંડોળ પૂરું પાડવા જણાવ્યું હતું.
જોકે, નિક્કી એશિયા સાથે વાત કરનારા નિષ્ણાતોનું કહેવું છે કે પાકિસ્તાનની માગણીઓ પર ચીનનો ઠંડો જવાબ અલગ પરિસ્થિતિને જન્મ આપી શકે છે. ઘણા CPEC પ્રોજેક્ટ્સમાં રોકાણ છેલ્લા કેટલાક સમયથી રોકાયેલું છે.
પ્રાગ યુનિવર્સિટી ઓફ ઈકોનોમિક્સ એન્ડ બિઝનેસમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધોના સહયોગી પ્રોફેસર જેરેમી ગાર્લિકે કહ્યું કે, ‘ચીન મોટું રોકાણ નહીં કરે અને એવું પણ નહીં બને કે ચીન પાકિસ્તાન સાથેનો સહયોગ સંપૂર્ણપણે સમાપ્ત કરી દેશે.’
ગાર્લિકનું માનવું છે કે ચીન હવે પાકિસ્તાનમાં વધુ રોકાણ કરવાને લઈને સાવધ થઈ ગયું છે કારણ કે તે જાણે છે કે લાંબા સમયથી આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહેલું પાકિસ્તાન આર્થિક બ્લેક હોલ બની ગયું છે.
તેનું તાજેતરનું ઉદાહરણ પાકિસ્તાન દ્વારા ચીનને બાકી રકમની ચૂકવણી ન કરવી એ છે. પાકિસ્તાન પર ચીનના પાવર પ્લાન્ટ્સ ચલાવતી કંપનીઓનું 12 અબજ ડોલરથી વધુનું દેવું છે અને તેને ચૂકવવા માટે પાકિસ્તાન લોનની ચુકવણીની મુદત વધારવાની માંગ કરી રહ્યું છે.
