તમે ‘ખલાસી’ શબ્દ બહુ સાંભળ્યો હશે. ટ્રક હોય, જહાજ હોય કે પછી રેલવે, હેલ્પર આ નામથી ઓળખાય છે. પરંતુ શું તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે કે આ શબ્દ ક્યાંથી આવ્યો? ખલાસી શબ્દનો અર્થ શું છે? સહાયકોને આ નામથી શા માટે બોલાવવામાં આવે છે? સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ Quora પર ઘણા લોકોએ આ જ સવાલ પૂછ્યો હતો. આ જવાબ અનિમેષ કુમાર સિન્હા નામના વ્યક્તિએ આપ્યો હતો. જવાબ ખૂબ જ રસપ્રદ છે.
ખલા અરબી શબ્દ છે. તેના ઘણા અર્થો છે. જેમ કે અવકાશ, આકાશ, ખાલી જગ્યા, શૂન્યતા, રિક્તતા, સ્વર્ગ, શૂન્યતા વગેરે. ખલી શબ્દ આ ખાલી પરથી આવ્યો છે, જેનો અર્થ થાય છે ખાલી કરવું. જગ્યા પણ ખાલી જગ્યા છે. દાર્શનિક અર્થોમાં તેને શૂન્ય પણ કહેવામાં આવે છે. ખાલીમાંથી બનેલા ખલાસ અને ખલાસમાંથી બનેલા ખલાસી.
આ તેમનું કામ હતું
ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો અનુસાર, મધ્યકાલીન સમયગાળામાં કેટલાક લોકોને અરબી વેપારીઓના જહાજોને ખાલી કરવા માટે તૈનાત કરવામાં આવ્યા હતા. આ લોકોને પાછળથી ખલાસી કહેવામાં આવ્યા. જહાજોને દરિયામાં ઉતારવાનું અને તેનું સમારકામ કરવાનું કામ પણ આ લોકોની જ જવાબદારી હતી. આ જ કારણ છે કે દરિયાઈ જહાજોમાં મદદ કરનારાઓને ‘ખલાસી’ કહેવામાં આવે છે કારણ કે તેઓ જહાજમાંથી સામાન ઉતારતા હતા.
તે સમયે જહાજમાં ત્રણ લોકો હતા
તે દિવસોમાં વહાણમાં ત્રણ પ્રકારના લોકોને રાખવામાં આવતા હતા. મુઅલ્લિમ એટલે કે જેઓ નેવિગેશનનું કામ કરતા હતા. આ લોકો રસ્તો બતાવતા હતા. બીજું અલ અસ્કર, તેને નાવિક કહેવાતો. એક રીતે તમે તેમને બોટ ડ્રાઈવર પણ કહી શકો. અને ત્રીજા ખલાસીઓ હતા, તેઓને નાવિક કામદારો કહેવાતા. રેલવેમાં પણ ઘણા સમયથી ખલાસી શબ્દનો ઉપયોગ થતો હતો, પરંતુ હવે તેની જગ્યાએ હેલ્પર શબ્દનો ઉપયોગ થાય છે. આ શબ્દ ગુજરાતી અને હિન્દી સહિત ઘણી ભાષાઓમાં વપરાય છે. અંગ્રેજીમાં લોકો ખલાસીને બદલે હેલ્પર શબ્દ વાપરે છે.
